İran’ın En Eski Şehri ve Zerdüştlerin Kalesi: Yezd

İran’ın orta kesiminde, denizden yaklaşık 1300 metre yükseklikte, büyük bölümü çöllerle çevrili çıplak bir ovanın üzerinde yer alan Yezd şehri, 73.500 km² yüz ölçümüyle İran’ın en büyük 4. şehridir. 2012 nüfus sayımına göre yaklaşık 1.100,000 kişi olduğu tahmin ediliyor. Yönetim merkezi olan ve eyalete adını veren Yezd şehri, İran’ın en eski ve tarihi şehirlerinden birisidir. Ayrıca Zerdüştlerin önemli bir merkezidir. Yezd, köklü bir tarihi geçmişe sahiptir.

Tarih boyunca İpek Yolu üzerinde önemli bir ticaret merkezi olan bölgede M.Ö. 700’den beri yerleşim olduğu tespit edilmiştir. Adını kutsallık ve lütuf anlamına gelen Sasani Kralı Yezdgerd’den almıştır. 600’lü yıllarda Müslümanlar tarafından ise ismi ‘Dar’ül İbade’ olarak değiştirilmiştir. 642 yılında Müslümanların hâkimiyetine giren bölge, 13. yüzyıl başlarında Cengiz Han ve Timur ordularının yıkımları sonrası çöllerle çevrili olduğundan kısmen kurtulabilmiştir. Önemli ticaret yollarının üzerinde olmasının getirdiği zenginlikle kısa sürede tekrar mamur bir bölge haline gelmiştir.

Arap saldırıları sırasında camiye dönüştürülen ateş tapınağı, yıllar sonra aynı görkemiyle tekrar yapılmıştır. İslam devrimi ile birlikte bir çoğu Tahran ve Hindistan’a göç etmesine karşın, bu eski dine inananların nüfusu 26.000 kişidir. Kent günümüzde Zerdüşt dininin son kalesi konumundadır.

Ayrıca Okuyun: İmam Meydanı (Nakş-ı Cihan), İsfahan

642 yılında Arapların eline geçtikten sonra Orta Asya ve Hindistan’a uzanan kervan yolu üzerinde önemli bir kent olmuştur. Bu yoldan tekstil ürünlerini ve halılarını en uzak ülkelerine kadar gönderebilmiştir. Diğer tüm İran şehirleri gibi, Safevi döneminden sonra gerilemeye başlayan kent ancak son Şah döneminde demiryolu yapılmasıyla tekrar canlanmaya başlamıştır.

Yezd’in özgün mimarisinin en önemli özelliklerinden biri evlerin çatılarında ‘badgir’ denilen yükselen rüzgar bacalarıdır. 30 metre yüksekliğindeki bu bacalar tepelerinde açılan delikler sayesinde en ufak bir esintiyi bile yapının içine yönlendirecek şekilde tasarlamıştır. Kent bütünüyle sade ve geleneksel bir mimari tarza sahiptir. Labirent tipi dar sokakların oluşturduğu yerleşim bölgeleri, evlerin yüksek duvarlarının saklanmış olması nedeniyle terk edilmiş hissini veriyor. Yezd sıcak ve kuru bir iklime sahiptir. Yaz aylarında az yağış alır ve yer yer kuraklık olayları görülür. Yılda ortalama yağış miktarı, 50-100 mm değerindedir. Mevsimler arası ve gece-gündüz arasında ısı farklılaşması oldukça değişkendir, en yüksek sıcaklık 45 C°, en düşük sıcaklık -20 C° dir.