Yezd Gezi Notları: Çöl Ortasında Bir Vaha

Dünyanın en eski antik yerleşim yerlerinden biri olan Yezd, asırlık tarihi ve sayısız turistik eserleri ile çöl ortasında adeta bir vaha. Zerdüştçülüğün merkezi Yezd’e nasıl gidilir, Yezd’de gezilecek yerler ve yapılacaklar şeyler hakkında detaylı bilgileri bu yazıda bulabilirsiniz.

Gece saat 00.00’da çıktığım Yezd yolculuğum sabah saat 06.30 gün doğumunda sonlanıyordu… Yolculuk boyunca gayet iyi uyudum. Kendimi iyi hissediyorum. Yezd otobüs terminali şehrin batısında kalmakta. Terminalin çıkışında şehir merkezine giden toplu taşıma otobüsleri mevcut. Otobüsler her on beş dakikada bir kalkmaktadır. 500 Tümen karşılığında otobüsteki yerinizi alarak Amir Çakmak Kompleksinde ineceğinizi söyleyebilirsiniz.

Yezd Gezi Notları

Yaklaşık beş dakikalık bir yolculuk sonrası şehir merkezine geliyorum. Başımı sağa çevirdiğimde Amir Çakmak Camii’nin o göz alıcı mimarisini görüyorum. İlk iş olarak bir kahvaltı yapmalıyım diye düşünüyorum. Bunun üzerine birkaç esnaftan nerede kahvaltı yapabileceğimi soruyorum. Kahvaltı için lokal insanlara “Subhane” dediğinizde onlar anlayacaktır ve sizi bir kahvaltıcıya yönlendireceklerdir. Birkaç kahvaltı mekânı için adres tarifi aldım. Söyledikleri yere gittiğimde ise buraların kapalı olduğunu gördüm.

Amir Çakmak Camii girişinde oturacak yerler mevcut. Oraya giderek biraz oturdum ve zaman geçirdim. Yaklaşık yirmi dakika sonra tekrar kalktım ve kahvaltı edebileceğim bir yer aramaya başladım. Neyse ki buldum!

Amir Çakmak Camii’nin arkasında bir pastane yer almaktadır. Burası sabah saat 06.30’da kepenklerini açıyormuş. Erken saatlerde Yezd’e geldiğiniz takdirde Amir Çakmak Camii arkasında yer alan pastaneye gelebilirsiniz. İşletmecisi oldukça güler yüzlü. Memnun kalacaksınız. Pastaneye girdiğimde henüz hamur işi ürünlerin gelmediğini gördüm. Ne yiyebilirim dediğimde ise bana menemen ve çay ikilisinden verebileceğini söyledi. Kabul ettim. Bu kahvaltı Yezd gezime başlamak için başlangıçta iyi olacaktır. Pastane, şark köşeleri gibi üç büyük oturma alanlarına sahip. Ayakkabılarımı çıkarıyor ve girişte yer alan bir köşeye bağdaş kuruyorum. Beş dakikalık bekleme sonrası menemen ve çayım geldi.

Pastane işletmecisi genç biri. Güler yüzlü demiştim. Nitekim, benimle tanışmak ve konuşmak istediğini anlıyorum. Kendisine tebessüm ederek nasılsın derken muhabbet o esnada koyulaşıyordu. Çayım bitti, yenisini getirdi. Kendisine de bir çay aldı ve yemek sonrası da yaklaşık yarım saat kadar muhabbet ettik. Saat neredeyse 08.30‘a geliyor. Yavaştan ayaklandım ve ödeme yapmak üzere parayı çıkardığımda kabul etmedi. Nasıl olur, almalısın derken almadı. Benden olsun, ikramımdır dedi. Acaba bu bir taarof muydu? Tekrar para ödemek istediğimi söyledim fakat yine kabul etmedi. Hay Allah! Kendisine teşekkür ederek pastaneden ayrıldım. Allah razı olsun.

Yezd gezime ilk olarak Amir Çakmak Camii kompleksini gezerek başlıyorum. Saat 08.30. Şehir uyanmış, dükkanlar açılmış ve insanlar caddeleri doldurur olmuştu.

Amir Çakmak Camii, şehrin merkezinde yer almaktadır. Cami kısmının olduğu bölgenin kapsamlı bir restorasyondan geçtiğini görüyorum. Büyük bir meydan yapmak üzere, Amir Çakmak Camii sağ ve sol duvar uzantılarını genişleterek bir kervansaray şeklinde yenileyeceklerini tabeladan okudum. Sanıyorum 2016 yaz aylarında Yezd’e gelecekler şanslı olmalı. Cami, muhteşem bir simetriye ve aynı güzellikle olağanüstü bir göz alıcılığa sahip. Masmavi çiniler ile donatılmış iki minaresi gökyüzü ile sanki bir bütünmüş hissi uyandırıyor. Önü geniş bir avluya açılıyor. Avluda bir türbe ve vatandaşların yazın sıcağında soğuk su içebilmeleri için seyyar bir buzdolabı bulunmakta.

Ayrıca Okuyun: Yezd Gezi Rehberi

Yezd Gezilecek Yerler

Amir Çakmak Cami Kompleksi

Amir Çakmak Meydanı üzerinde yer alan kompleks muhteşem bir simetriye sahiptir. Görkemli görünümü ile Yezd şehrinin sembolü haline gelen yapı İran-Irak savaşında birçok savaş mağduruna ev sahipliği yapmıştır. Bünyesinde bir kervansaray, bir takyeh alanı ve bir hamam bulunmakta. Aynı zamanda yapı giriş bölümünde yöresel lezzetleri tadabileceğiniz bir restoran ve çeşitli hediyelik eşya dükkânları mevcuttur.

Şah Rıza döneminde çeşitli restorasyonlar ile modern bir görünüm kazanan yapının çevre düzenlemeleri halen devam etmekte olduğunu gördüm. Çevresi tam bir kare şeklini alacak olan bu yapı Pers mimarisinin önemli örneklerinden biri. 2016 yazına kadar kompleks restorasyonu bitmiş olacak. Bu güzel eseri görmenizi öneririm.

Güncelleme: Bahsetmiş olduğum inşa süreci tamamlanmıştır. Amir Çakmak Cami Kompleksi bugün yeni görünümüyle ziyaretçilerini ağırlamaktadır. Meydanın peyzaj düzenlemesi yapılmıştır, heykeller ile donatılmıştır.

Amir Çakmak Camii önünden geçen ana yolun karşısında Su Müzesi bulunmaktadır. Burayı da gezerek aradan çıkarabilirsiniz. Kişi başı giriş ücreti 20.000 Tümen. İranlılara 5.000 Tümendir. Güzel bir bahçesi bulunan müze İranlıların içme suyu ve sulama suyunu taşımak için yaptıkları Qanat yer altı kaynaklarının tarihini ve çeşitli araç gereçlere ev sahipliği yapmaktadır.

Su Müzesi

Amir Çakmak Camii karşısında yer alan Su Müzesi, İranlıların içme ve sulama suyunu taşımak için yapmış oldukları Qanat adı verilen yeraltı kaynaklarının iki bin yıllık tarihini içermektedir. Su Müzesi, şehrin merkezinden geçen bir Qanat’ın orijinal halini görebilmeniza olanak sağlıyor. Müzedeki orijinal Qanat 50 metre yerin altında bulunmaktadır. Aynı zamanda müze, Qanat yapımında kullanılan aletler, eski Qanat yollarını gösteren haritalar gibi çeşitli eserlerin yer aldığı bir geleneksel müzedir.

Müzeden çıkar çıkmaz eski yerleşim bölgelerine gidiyorum. İran’da gezmek için can attığım yerlerden biri de Yezd eski kent bölgesi ve bu bölgenin labirent sokaklarıydı. İşte şimdi tamda buradayım! Bu bölgeyi nasıl anlatsam, ne söylesem. Sayfalarca yazılmaya değer ve hatta belgeselleri çekilecek bir bölge.

Burası sizi sanki tarihte başka bir döneme götürüyor. Dar sokaklarında kaybolurcasına adımlarken sanki farklı bir dönemde yaşıyor hissine kapılıyor, kerpiç evlerin sarımtırak renkleri gözlerinize adeta bir şölen sunuyor. Eski yerleşim bölgeleri dediğime bakmayın. Siz sokakları adımlarken yer yer ara sokaklardan sesler gelecektir. İşte bu şehrin gelir düzeyi düşük mütevazı insanlarının sesleridir.

Sokaklar o kadar sessiz ki, içinizde tatlı bir ürperti ve merak duygusu oluşuyor. Adımlarınız hızlanıyor, bir sokak, bir sokak daha geziyorsunuz. İnanılmaz bir merak uyandırıyor insanda. Hatta bu esnada içimdeki bu karşı koyamadığım keşfetme arzusuyla öyle bir yere girdim ki kendimi bir evin salonunda buldum. Evet, evet bir evin salonunda! Burada ev düzenleri bazen karmaşıklaşıyor. Bir kapıdan giriyorsunuz avluda buluyorsunuz kendinizi, bazen de bir kapıdan girip iki adımlık koridor sonrası dış kapı diye tahmin ettiğiniz yer bir anda evin salonu olabiliyor.

Sokakları sindire sindire adımlarken kendimi olağanüstü bir yerde buluyordum. Bir film sahnesi mi burası yoksa günümüz kentsel dönüşümün yenemediği anılarla dolu bir yer mi? Kim bilir, kimler yaşadı burada. Avlusunda kimler top koşturdu, ağladı veya gülüştü? Neler yaşandı, eğlencelere ya da hüzünlere ev sahipliği yaptı. Bilemiyorum fakat bildiğim tek bir şey var ki kendimi avluya atar atmaz içimi kaplayan bir huzur. Her bir metrekaresini hissederek adımladım buranın.

Kimsecikler yaşamıyor burada. Ufak bir ahır var. İçerisinde iki inek ve bir keçi. Belli ki buranın eskilerinden birinin hayvanları. Pek uzakta değiller. Bir arka sokağa taşınmışlar. Oysa ki burası restore edilip tekrardan yeni bir yaşam alanı kurulabilir. Umarım buranın ahengini bozmazlar. Avluda eskimiş döküntü, kasalı bir araç var. Bu güzel mekan ile bir bütün olup anı ölümsüzleştirmek istiyordum. Nitekim, atladım aracın kasasına ve zamanı orada durdurdum…

Burası beni çok etkilemişti. Fakat bir yandan da Yezd’in bu kısmında beni daha başka nelerin beklediği merakı tüm vücudumu sarmış harekete geçiriyordu. İşte yolun güzelliği de tam olarak budur sevgili dostlar. Yeni insanlar, yeni mekânlar ve yeni hikâyeler beni bekliyor. Burada yarım saati aşkın bir süre dolaştım. Her bir odasına girdim, duvarlarına dokundum, havasını soludum.

Tekrar yola koyularak kaybolurcasına sokakları adımlarken sığıntı bir yerden konuşma sesleri duydum. Sese doğru yöneldiğimde ise üç kişiye rastladım. Yanlarına gittim. Gülümsediler. Halı dokuma ve yıkama işi yapıyorlarmış. Birinin bacağı kırık, diğerlerinin ise birer parmağı sarılı. Onlar Türkçe ya da İngilizce bilmiyorlardı, ben ise Farsça. Fakat gönül dili ile konuştuk. Hem çok da iyi anlaştık.

Yarım saate yakın oturduk. Sağ olsun, çay ikram ettiler. Üç bardak çay içtim. Kendilerine teşekkür edip ayrılmak üzereyken birbirimize sarılarak Khoda Hafez (Allah’a ısmarladık) dedik. Herkesin yüzü gülüyordu. Onlar işlerine kaldığı yerden devam ederken, ben de yeni hikâyeler toplamak için yola revan oluyordum.

Tekrar Yezd’in mistik sokaklarındayım. İki çocuk gördüm. Biri bisiklet sürüyor, diğeri kapıda onu izliyordu. Kapıda olan belli ki ağabeyi. Kardeşinin bisikletle olan akrobasi hareketlerini seyrediyordu. Gülümseyerek yanlarına yaklaştım. Farsça dışında bir dil henüz bilmiyorlardı. El, kol hareketleri yaparak bir şekilde anlaştık. Yani en azından gülüştük ve zararsız biri olduğumu onlara hissettirmiş oldum. Birbirimize sarıldık. Çocukların gözlerinin içi gülüyordu. Tekrar çocuklara sımsıkı sarıldım ve kokularını içime çektim. Bir fotoğraf çekebilir miyim ricamı sağ olsun geri çevirmediler.

Amir Çakmak Camii Kompleksinin sağ tarafı Yezd’in eski yerleşim bölgelerinin başlangıç noktasıdır. Buradan başlayarak sağlı sollu sokakları gezebilirsiniz. Düz devam eden yol ise sizi Zerdüşt Ateş Tapınağı Müzesi’ne götürecektir. Nitekim, eski kent bölgesinde yaklaşık üç saate yakın dolaştım. Her bir sokağını adımladım ve tarihte adeta bir yolculuğa çıktım. Yolun sonu ise beni Zerdüşt Ateş Tapınağı Müzesi’ne getirdi.

Ayrıca Okuyun: İsfahan Gezi Notları

Zerdüşt Ateş Tapınağı

Zerdüştçülüğün en önemli ateş tapınaklarından biridir. Ayetullah Kaşhani Caddesi’nde yer alan müze Zerdüştlerce kutsal olarak kabul edilen 470 yılında beri hiç sönmeyen ateşe ev sahipliği yapmaktadır. Müze binası içerisinde yer alan bu kutsal ateş görevliler tarafından badem ve kayısı odunları ile beslenerek 24 saat süreyle hiç sönmeden yanmasını sağlamaktadır. Bu ateş, Yezd’e Ardakan’da bulunan orijinal yerinden 1940 yılında taşınmıştır. Müze aynı zamanda Zerdüşt’ün büyük boy temsili bir portresine de ev sahipliği yapmaktadır. Duvarlarını ise Zerdüştçülüğün kutsal kitabı olan Avesta’dan bazı ayetler süslemektedir.

Müze binasının girişinde Zerdüştlerin kuş adam sembolünü görebilirsiniz. Sembolde yer alan yüzük sadakat, eller saygıyı ve üç katlı olan tüylü kanatları ise düşünce ve davranışlarda saf olmayı öğütleyen Zerdüşt inancını temsil etmektedir.

Ayrıca Okuyun: Zerdüştçülük Nedir? Zerdüştçülüğün Öyküsü ve Pers Mitolojisi

Müzeden çıkarak tekrar eski yerleşim bölgelerinin olduğu yere geldim. Burası beni Amir Çakmak Camii’nin oraya çıkaracak. Yarım saatlik hafif bir tempoda gerçekleştirdiğim yürüyüş sonrası şehrin merkezi olan Amir Çakmak Camii Kompleksinin oraya geldim. Caminin önünde kalan yolun sağ tarafı sizi Kabir Camii (Jameh Mosque) götürecektir. Yaklaşık 200 metre kadar yürüdükten sonra Saat Kulesi karşınıza çıkacak. Saat Kulesi’ne sırtınızı dayayın ve on adım sayın. Karşınızda Kabir Camii belirecektir. 🙂

Kabir Camii (Jameh Mosque)

Şehir merkezine yakın bir konumda yer alan yapı 12. yüzyılda inşa edilmiş. 18. ve 19. yüzyıllarda cami, yapılan eklemeler ile günümüz son görünümünü kazanmıştır. Ülkenin en seçkin ibadet yerlerinden biri olan cami Azerbaycan tarzı bir mimari özelliklerini taşımaktadır. Cami, bir çift minare ile taçlandırılmıştır. Göz kamaştırıcı çinileri, duvarlarını süsleyen dekorlar ve uzun kemerli avlusu ile oldukça etkileyici bir görünüme sahiptir.

Muhteşem işlemeli eyvan ile ziyaretçilerini karşılayan cami iç mekânı ise son derece etkileyici dekorlara sahiptir.

Buradan ayrıldıktan sonra tekrar şehir merkezine yürüyorum. 10 dakikalık bir yürüyüş sonrası şehir merkezindeyim. Buradan Sessizlik Kuleleri’ne (Dakhme) gideceğim. Kulelere taksi ile gitmelisiniz. Taksiciye Dakhme dediğinizde anlayacaktır.

Yalnız dikkatli olun. Taksiciler turist olmanızdan dolayı gidiş-dönüş fiyatına neredeyse 40-50.000 Tümen fiyat vermekteler. Benim konuştuğum ilk taksici 45.000 Tümen, ikinci konuştuğum taksici ise 30.000 Tümen fiyat vermişti. Yaklaşık on dakika kadar süren sıkı bir pazarlığa giriştik. Hatta pazarlık esnasında ses tonlarımız bir ara birbirimize karşı yükseldi. Bendeki de ne özgüven! Pazarlık süreci çok eğlenceliydi. 🙂 En son 20.000 Tümene indi fakat ben kabul etmedim ve arkamı dönüp biraz ilerlerken bir korna sesine tekrar geri döndüm. Pazarlık yaptığım taksi şoförünün bana seslendiğini gördüm. Sağ elimi kaldırıp ‘ne var, ne oldu?’ dediğimde Dakhme gidiş-dönüş 15.000 Tümeni kabul ettiğini söylüyordu.

İran’da taksiler paylaşımlı olarak kullanılmaktadır. Bu konu hakkında bir önceki yazılarımda detaylı olarak bilgiler vermiştim. Dakhme’ye giden başka yolculara rastlamamıştım. Dolayısıyla tek gitmek durumunda kaldım. Fiyat da bu nedenle pahalı olabiliyor. İran’da taksi kullanacaksanız önce sıkı bir pazarlık yapın. Turist olmanızdan dolayı normalden yüksek fiyat verebiliyorlar. İyi bir pazarlık ile fiyatı çekebildiğiniz kadar düşük rakamlara çekin.

Sessizlik Kuleleri’ne genelde gidiş-dönüş olacak şekilde anlaşılmaktadır. Bu durumda, siz Sessizlik Kuleleri’ni gezerken taksi şoförü de sizi bekliyor olacaktır. Nitekim, ben de bu şekilde anlaşmıştım ve şehir merkezinden Sessizlik Kuleleri’ne 15 dakikalık taksi yolculuğu sonrası geldim.

Devasa bir çorak arazi burası. Güneş tam tepede ve kuleye ulaşmak bir hayli güç olacak benim için. Zira, zirveye ulaşmak için bir hayli efor sarf etmeniz gerekecek.

Ayrıca Okuyun: Şiraz Gezilecek Yerler

Sessizlik Kuleleri (Dakhme)

Zerdüştçülük için önemli bir yer olan Sessizlik Kuleleri, ölü bedenlerinin vahşi hayvanlar tarafından yenmesi için bırakıldığı yerdir. Şehrin dışına kurulan bu büyük kuleler 1960’lı yıllara kadar aktif olarak kullanılsa da bu tarihten sonra törenlerin yasaklandığı söz konusudur. Yasak sonrası Zerdüşt topluluklarının ölü yakınları bölgenin yakınında yer alan mezarlığa gömülmeye başlanmıştır.

Bölge aynı zamanda size muhteşem bir Yezd manzarası sunmaktadır.

45 dakika kadar burada bulundum. İki yüksek tepe var. Bu tepelerin üzerinde yer alan büyükçe bir çukur var. Ölü bedenler bu çukurun içerisine bırakılmaktaymış. Arka tarafta görülen yapılar ise törenlerin yapıldığı yerlerdir. Sessizlik Kuleleri’ne gelirken yanınızda mutlaka su bulundurun. Yüksek tepelere çıkmak yaz aylarında sizi bir hayli zorlayacaktır. Sessizlik Kuleleri’ne giriş ücreti 25.000 Tümendir.

Ayrıca Okuyun: Sessizlik Kuleleri (Dakhme)

Sessizlik Kuleleri’nden ayrılarak beni bekleyen taksiye binip tekrar şehir merkezine dönüyorum. Biraz pazarları gezeyim düşüncesi ile Amir Çakmak Camii karşısında yer alan Pencah Ali Pazarına giriyorum.

Yezd, toplamda 12 adet tarihi pazara ev sahipliği yapmaktadır. Bunlardan en önemlileri Kuyumcular Pazarı, Pencah Ali ve Han Pazarıdır. Diğer şehirlerde olduğu gibi Yezd pazarları da muhteşem bir atmosfere sahiptir. Rengarenk tezgahlar, esnaflar ve alışveriş yapan insanlar ile muhteşem bir yerdir. Bu pazarlarda meşhur Yezd şalı, yerel motiflerle işlenmiş ipek keşmirler ve aynı zamanda gıdadan ev eşyalarına ve hediyelik eşyalara kadar geniş bir ürün yelpazesi sunmaktadır.

Sabah 09.00’dan beri geziyorum. Saat akşamüzeri 17.30 olmuş. Bir şeyler yemek için Amir Çakmak Camii meydanına gidiyorum. Burada çeşitli yemeklerin çıktığı lokantalar bulunmaktadır. Meydandan fazla uzaklaşmadan bir restorana geçtim ve kendime çello kebabı söyledim. Afiyetle yediğim kebaptan sonra biraz Amir Çakmak Camii çevresinde dolaştım. Daha sonra Meşhed’e gitmek için şehirlerarası otobüs terminaline geldim. Aynı şekilde buraya 500 Tümen karşılığında toplu taşıma araçları ile gelebilirsiniz.

Ayrıca Okuyun: Meşhed Gezi Notları

Terminale vardığımda farklı otobüs firmalarına yönelmedim. İran’da şehirlerarası otobüs yolculuğumu Hamsafar Co ile gerçekleştiriyorum. Otobüslerinin konforu ve hizmetlerinden memnunum. Hamsafar Co’dan 28.000 Tümen karşılığında beni Meşhed’e götürecek biletimi aldım. Otobüs akşam 20.00’de hareket edecek. Saat henüz 18.30. Terminalde biraz oyalanıyor ve saati de 20.00 yapıyordum. Beni Meşhed’e götürecek olan otobüs perona girmiş ve ben de otobüsteki yerimi almıştım. Kısa bir bekleyişten sonra otobüs hareket etmiş ve 11 saat sürecek olan Meşhed yolculuğum da artık başlamıştı.

Yezd gezisi hakkında merak ettiklerinizi yorum yazarak sorabilirsiniz.