Ermenistan’a gelme amacıma ulaştıktan sonra başkent Erivan’ın altını üstüne getirmiştim. Şehirde görülebilecek her sokağını, parkını ve müzelerini gördükten sonra epey yorucu, ama oldukça keyifli anlar geçirmiştim. Hele geldiğim ilk gün, Erivan’ın 2800’ncü yaşının kutlamalarına katılmıştım. Erivan’ın meydanları, caddeleri ve sokakları tıklım tıklımdı. Dışarıda yürümenin imkanı yoktu. Hava günlük güneşlikti. Gece ya da gündüz her köşe başında veya meydan bir etkinlik vardı. Kutlamalar gece yarısına kadar devam etmişti. Bütün bu kalabalık ve eğlenceye rağmen en ufak bir tartışma ve kavgaya tanık olmadım. Oldukça güzel vakit geçirmiştim. Erivan’da geçirdiğim dolu dolu 3 günün sonunda, Ermenistan’ın ikinci büyük şehri Gümrü’ye gidecektim.
Erivan’dan Gümrü’ye Nasıl Gidilir?
Erivan’dan Gümrü’ye ya trenle ya da minibüsle gitme imkanı var. Minibüsler tren garının yanından kalkıyor. Minibüsler doldukça hareket ediyor. Ben trenle gitmeyi tercih ettim. Erivan-Gümrü-Erivan arasında karşılıklı 3 sefer yapılıyor. Bir kişilik bilet fiyatı 1 Dram, yaklaşık 2 Dolar ediyor. Tren biletini gişeden almak zorunda değilsiniz, trenin içindeki görevliden de alabiliyorsunuz, bizdeki gibi kaçak yolcu tanımlaması yok burada.
Erivan Tren Garı oldukça görkemli bir yapı. Garın içine girdiğinizde gördüğünüz yapı sizi kendisine hayran bırakıyor. Trenler oldukça eski ve içindeki koltuklar bildiğimiz tahta bank biçiminde. Erivan-Gümrü arası trenle yolculuk 3 saat sürüyor. Yol boyunca tren irili ufaklı bütün istasyonlarda duruyor. Yolun bir kısmı Türkiye sınırına paralel gidiyor; sınır kulelerini ve Türkiye topraklarını görüyorsunuz. İnsan bu yolculuk içinde oldukça duygusal anlar yaşıyor, bu kadar yakın ama bu kadar uzak oluşuna.
Ayrıca Okuyun:
- Ermenistan’a Nasıl Gidilir? Tiflis’ten Erivan’a Yolculuk
- Türk Pasaportu İle Ermenistan’a Nasıl Gidilir?
Gümrü Tren Garı şehrin biraz dışında, ama yürüyerek rahatça gidebilirsiniz. İsterseniz taksilerle de şehir merkezine ulaşabilirsiniz.
Gümrü oldukça küçük ama güzel bir şehir. Şehri iki saat içinde yürüyerek bütünüyle gezebilirsiniz. Görülmesi gereken yapılar şehir merkezinde bulunuyor.
Şehre gitmeden önce, yine gezgin Soner Gürkan Yücel aracılığıyla Facebook üzerinden tanıştığım Artashes Mkhitaryan beni tren garından alarak Gümrü’de kaldığım sürece bana rehberlik yaptı. Yemek yemek için oturduğumuz bir kafede Gor Tonoyan ile tanıştık.
Gor, 4 yıl İstanbul’da yaşamış ve Türkçe konuşuyordu. Türkiye ve Ermenistan üzerine epey sohbet ettik. Kafede çalışan 2 kız Gümrü’ye gezmek için geldiğimi duyduklarında çok şaşırdılar. “Gümrü’de görülecek ne var ki?” diye sorular sordular. Hayatlarında hiç Türk görmediklerini belirterek birlikte resim çektirdik. Gümrü’den ayrılırken birbirimize sarıldık ve iyi dileklerde bulunduk. Dostlukları ve yardımseverlikleri için hepsine teşekkür ederim.
Gümrü Hakkında Bilgi
Gümrü, Şirak bölgesinin en büyük şehridir. Başkent Erivan’ın 120 km kuzeybatısında yer alır. Yaklaşık 200.000 kişilik nüfusu ile Ermenistan’ın ikinci büyük şehridir. Tarihi boyunca pek çok kere ismi değişmiştir.
Bilinen ilk adı Kumayri’dir. 1840-1924 yılları arasında Alexandropol, 1924-1990 yılları arasında Sovyetler Birliği’nin kurucusu Lenin’den esinlenerek Leninakan adını alan şehir, Sovyetler Birliği’nin çözülmesinden sonra, 1991’den sonra Gyumri–Gümrü adını geri almıştır. Bugün halk iki ismi (Leninakan ve Gyumri) birlikte kullanmaktadır.
Bölge Persler, Makedonyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Osmanlılar, İranlılar’a ev sahipliği yapmıştır.
Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşma, TBMM ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında 3 Aralık 1920’de imzalanan Gümrü Antlaşması’dır. Antlaşmanın imzalanmasından bir gün sonra Ermenistan Sovyetler Birliği’ne katıldığından dolayı antlaşma onaylanmamıştır. Sovyetler Birliği ile 16 Mart 1921 tarihinde Moskova, 13 Ekim 1921’de de Kars Antlaşmaları imzalanmış ve doğu sınırı çizilmiştir.
Gümrü Gezilecek Yerler
Gümrü’de görülecek yerler arasında kent meydanı, siyah kilise, siyah kale, Ani Katedrali (Kars Ani’deki katedralin aynısı), küçük müzeleri, heykelleri ve trafiğe kapalı sokakları görülmeye değerdir. Gümrü’de de, Erivan’da olduğu gibi geniş ve dümdüz yollar ve meyanlar görülmeyi hak ediyor.
Şehirde birkaç otel ve oldukça güzel restoranlar, kafeler, oldukça zengin şarap, vodka ve brendy dükkanları bulunmaktadır.
Gümrü küçük bir şehir olduğundan, birkaç saat içinde yürüyerek dolaşmak mümkündür. Erivan’dan Gümrü’ye 07.55, 14.25, 18.25 ve Gümrü’den Erivan’a 08.25, 11.45, 18.15 saatleri arasında karşılıklı tren seferleri mevcut olup yolculuk 3 saat sürmektedir. Bir kişilik tren bilet fiyatı 1 Ermenistan Dramı’dır. 1 Dolar 486 Dram’dır.
Güzel bir mimariye sahip olan Gümrü’yü de Kars’ı yapan ustalar yapmıştır. Gümrü’dekiler şehir için “Kars’ın kopyası” diyorlar. Kars’ı görenler Gümrü’yü görünce şaşırmayacaklardır. Caddeleri, sokakları ve binalarıyla birbirlerine çok benziyorlar.
Ayrıca Okuyun:
Akyaka Sınır Kapısı, Kars’ın Akyaka ilçesinde, Ermenistan sınırında bulunan demiryolu sınır kapısıdır. Akyaka–Gümrü arası 10 km mesafedir. Alican Sınır Kapısı, Iğdır’ın merkez Alican Köyü’nde bulunmaktadır. Alican–Erivan arası 40 km mesafededir. Kapılar 1993’ten beri kapalıdır.
Ermenistan’da gördüğüm yerler Erivan ve Gümrü ile sınırlı değil. Ermenilerin Vatikan’ı sayılan Echmiadzin, Garni Tapınağı, Geghard Manastırı, Ararat (Ağrı Dağı) ile karşı karşıya bulunan Khor Virap Kadetrali, Artashavan Köyü’ne yakın bulunan Ermeni Alfabe Anıtı, kaplıca ve şelalesiyle ünlü olan Jermuk ve Noravank Kanyonu ve Manastırı gördüm. Buraları görmek için araç kiralamak ya da turlara katılmak gerekir.
Ermenistan bize çok yakın ama çok uzak bir komşu, keşke çok daha yakın olsak. Akyaka ve Alican sınır kapıları şartsız ve koşulsuz açılmalıdır. Kapılar açılarak iki halkın birbiriyle daha yakın ilişki kurması sağlanmalıdır.
Ben Ermenistan’ı çok sevdim, eğer yolunuz düşerse sizin de seveceğinize eminim. İmkanınız varsa yolunuzu bu güzel insanların olduğu coğrafyayı düşürün derim.
